De vrouw die De Freule Kaatspartij bedacht heeft, is op 22 februari 1869 in Zwolle geboren. Doordat haar moeder een dochter was van politicus Idzerd Frans van Eysinga, was zij verbonden met het dorp Wommels. De band met deze plaats werd sterker toen zij een aantal jaren inwoonde bij haar neef en zijn vrouw. Hij was burgemeester van Gemeente Hennaarderadeel. Freule had een hart voor inwoners van het dorp die het niet zo breed hadden. Daarom vond zij het belangrijk om ieder jaar een leuk feest voor kinderen te organiseren. Hier was ook een goochelaar bij aanwezig. Met sinterklaastijd zorgde zij er voor dat alle gezinnen die niet veel geld hadden, per kind één gulden kregen. Later in het jaar 1901 werden er dankzij haar woningen afgebroken en kwamen er drie nieuwe huizenblokken voor in de plaats. Alle huizenblokken beschikken over vier woningen en staan er vandaag de dag nog steeds.
Het ontstaan van De Freule Kaatspartij
Naast het feit dat Freule Clara al deze dingen deed, vond ze de kaatssport ook heel belangrijk. In 1902 werd in Wommels gekaatst waardoor zij aanwezig was bij de Bondspartij senioren. Daar overlegde zij met de voorzitter van de Kaatsclub genaamd Meester Oepke Hiemstra om prijzen beschikbaar te stellen voor een jongenspartij. Hij was het met haar voorstel eens waardoor het jaar daarop op 13 augustus de eerste jongenspartij voor Kaatsen werd georganiseerd. De organisatie hoefde zich geen zorgen te maken om het geld want dit werd beschikbaar gesteld door De Freule. Hierbij ging het om 120 gulden. Vandaar dat de Kaatspartij in Wommels vernoemd is naar Freule Clara.
Twee jaar na het opzetten van De Freule Kaatspartij, legde de burgemeester in 1905 zijn ambt neer en brak hij zelf persoonlijk steen voor steen zijn villa af. Hierdoor kon Freule Clara niet meer bij haar neef en zijn vrouw wonen. Zij verhuisde toen naar Engeland en heeft ook een tijd in Canada gewoond. Voor een tijdsperiode van 27 jaar is zij niet meer in Nederland geweest maar in 1932 kwam daar verandering in. Toch hielden meester Oepke Hiemstra en later zijn zoon, haar wel elk jaar op de hoogte van De Freule Kaatspartij.
Regelement van De Freule Kaatspartij
De Freule was het niet met alle regels eens. Zo vond zij dat de entreeprijs van vijftien cent teveel was en dat het daarom tien cent moest worden. Van haar mochten kinderen en arme mensen gratis naar binnen. Ook mochten kinderen gratis in de draaimolen en was het nuttigen van alcohol op het veld verboden.
Kaatswedstrijden heel geliefd
De Kaatswedstrijden werden in het begin druk bezocht waardoor er al gauw honderden bezoekers op af kwamen. Daarom werd er na een aantal jaar in de jaren twintig een tribune op het kaatsveld geplaatst. Zo’n 30 jaar later is er een tweede tribune neergezet maar deze bleef helaas niet lang goed. Op de Freule dag stortte deze namelijk voor een gedeelte in wat natuurlijk schrikken was. Gelukkig waren er geen gewonden. In het jaar 1958 waren er al drie tribunes op het veld te vinden. Dat jaar waren er ongeveer 5000 bezoekers.
Wat voor soort prijzen kon men winnen?
De prijzen die uitgereikt werden aan de winnende teams waren allemaal horloges. De eerste prijs was een gouden horloge ter waarde van 25 gulden. De tweede prijs was een zilveren horloge ter waarde van 15 gulden en de derde prijs bestond uit een nikkel horloge van 5 gulden. De prijsuitreiking hiervan vond plaats op de bovenzaal van een café waarvan de entree 25 cent was. Omdat er het eerste jaar een tekort is van 373,88 gulden betaalt De Freule dit bedrag.
Verandering in de prijsuitreikingen
Omdat De Freule het belangrijk vond dat de jongens na een dag vol van inspanning beter zo snel mogelijk naar huis konden gaan, werd er vanaf 1907 geen prijsuitreiking meer gehouden in het café. Een jaar later mochten jongens die al één keer gewonnen hadden niet meer deelnemen aan De Freule Kaatspartij. Pas in 1920 was het zover dat de horloges werden uitgereikt aan deelnemers vanuit Wommels zelf. Een verandering in de oorlogstijd is dat er toen geen gouden horloges gewonnen konden worden. Daarom kreeg het team uit Menaldum zilveren bekers als prijs. In de jaren 1943 en 1944 worden er vanwege de oorlog geen kaatswedstrijden gehouden. Omdat De Freule voor lange tijd een KNKB-partij is mocht de Christelijke Bond voor de Friese Kaatssport (CFK) niet meedoen. In 1944 gingen beide partijen samenwerken en een jaar later werden de spelen weer gespeeld. In plaats van bekers kregen de winnaars in dit jaar diploma’s uitgereikt. Later konden zij deze inwisselen voor horloges.
Er vonden verschillende vergaderingen plaats in de jaren vijftig en zestig. Er is bijvoorbeeld sinds 1961 een zilver model van de villa speciaal voor het winnende team. Ook werd er besloten dat een dorp na een overwinning het opvolgende jaar niet meer mee mocht doen aan De Freule Kaatspartij. Op deze manier kon men maar één keer een gouden horloge winnen. In de jaren 70 gingen plaatsen zoals Dronrijp en Harlingen hier tegenin. Zij waren het er namelijk niet mee eens dat je maar één keer mocht winnen en niet meerdere jaren achter elkaar. Helaas leverde de velen vergaderingen niets op. De organisatie wilde de regels namelijk niet aanpassen.
Een nieuwe kaatsplek en een jubileumjaar
88 jaar nadat de eerste Kaatspartij plaatsvond werd er in 1991 voor het laatst op de Terp gekaatst. Helaas voldeed het veld niet meer aan de normen. Daarom verhuisde De Freulekaatsers naar het voetbalveld dat achter de tennisbanen ligt. Sinds de afgelopen jaren zijn er vier tribunes te vinden rondom de kaatsarena.
In het jaar 2002 was het een jubileumjaar omdat De Freule Kaatspartij toen precies 100 jaar bestond. Om dit te vieren werd er voor twee dagen gekaatst. Dat er niet gewoon één dag maar twee dagen gekaatst werd, kwam door een wolkbreuk die precies boven het kaatsveld was. Hierdoor kon er niet meer verder gespeeld worden waardoor deze wedstrijd de volgende dag werd uitgespeeld. Hiervoor hebben vele vrijwilligers een aantal tribunes in de ochtend naar het voetbalveld gebracht. Na de wedstrijd is het winnende team vanaf het voetbalveld met een luchtballon de lucht in gegaan. Dit werd gesponsord door de Leeuwarder Courant en werd tot het jaar 2010 een nieuwe traditie voor de winnaars.
Wanneer vind De Freule Kaatspartij tegenwoordig plaats?
Freule Clara is in 1960 op een leeftijd van bijna 91 jaar overleden. Ondertussen bestaat de Kaatspartij al meer dan 114 jaar. Nog steeds wordt er iedere zomer op de eerste of tweede woensdag van augustus gekaatst. Jongens vanaf 13 jaar tot 16 jaar mogen hier aan meedoen. Wel moeten de leden allemaal in Nederland wonen en ieder team moet bestaan uit drie jongens die uit dezelfde plaats komen. Deze regels werden bepaald door Kaatsvereniging Wommels, De Freule en de NKB.
In 2019 wordt de kaatswedstrijd op woensdag 7 augustus gehouden.
Kaarten bestellen voor De Freule Kaatspartij
Wanneer je graag de wedstrijd wilt aanschouwen, is het belangrijk dat je van tevoren kaarten gereserveerd hebt voor 1 augustus. Als je liever de kaarten in de winkel koopt kun je deze vanaf 22 juli t/m 6 augustus kopen bij Warenhuis Van der Velde. Dit is de dag voordat het kaatsen te zien is. Voor zitplaatsen op een bank of tribune heb je hier een kaartje voor nodig. De tarieven voor De Freule kaatspartij kan variëren van € 4,00 tot € 19,50 euro.
